Όσοι έχουν προσπαθήσει ποτέ να χάσουν βάρος γνωρίζουν τι σημαίνει η διατροφή «ψητό-σαλάτα». Σημαίνει ότι κάθε μέρα ακολουθείς ένα πρόγραμμα που εξαιρεί τους υδατάνθρακες από τη διατροφή, δηλαδή τα δημητριακά, τα αμυλώδη λαχανικά, τα όσπρια και τα λαδερά. Οι συγκεκριμένες δίαιτες επιτρέπουν μόνο τη ζωική πρωτεΐνη (κρέας, πουλερικά, ψάρια), το τυρί και τις σαλάτες. Κυκλοφορούν με πολλά ονόματα, όπως δίαιτα Atkins, Dukan, South beach, Zone (ζώνης), paleo (παλαιολιθική) κτλ. Οι δίαιτες αυτές, οι οποίες επιστημονικά ονομάζονται πρωτεϊνικές επειδή στηρίζονται στην αυξημένη πρόσληψη πρωτεϊνών, είναι εξαιρετικά επιτυχημένες στη γρήγορη απώλεια βάρους τον πρώτο μήνα, αλλά τον δεύτερο μήνα τα πράγματα αλλάζουν. Αυτό φέρνει μόνο απογοήτευση και συνήθως το άτομο που τις προσπαθεί σταματάει την προσπάθεια. Τότε, όχι μόνο παίρνει τα κιλά που έχασε γρήγορα, αλλά συνήθως παίρνει και μερικά παραπάνω! Γιατί συμβαίνει αυτό;
Το γλυκογόνο στο σώμα μας
Μέσα στο σώμα μας υπάρχει αποθηκευμένο γλυκογόνο περίπου 500 γρ. (στους μύες και στο συκώτι), το οποίο λειτουργεί ως «αποθήκη» ενέργειας για τον οργανισμό (για την ακρίβεια, πρόκειται για μια από τις «αποθήκες»). Η παρουσία γλυκογόνου στον οργανισμό απαιτεί και την παρουσία νερού. Όταν κάποιος περιορίζει τη λήψη υδατανθράκων στη διατροφή του το σώμα καταναλώνει το γλυκογόνο για ενέργεια, αλλά δεν μπορεί να το αναπληρώσει αρχικά γιατί απουσιάζουν από την διατροφή του οι υδατάνθρακες. Αυτό οδηγεί σε περιορισμό της αποθήκης του γλυκογόνου στο σώμα και απώλεια του νερού που το γλυκογόνο αυτό «κρατάει». Τον πρώτο μήνα μιας πρωτεϊνικής διατροφής είναι συνηθισμένο για μια παχύσαρκη γυναίκα να χάνει 3-6 κιλά και για έναν παχύσαρκο άνδρα 4-8 κιλά.
Τον επόμενο μήνα όμως, αλλάζει κάτι. Ο οργανισμός ενεργοποιεί γονίδια που αυξάνουν την παραγωγή των ενζύμων που συνθέτουν το γλυκογόνο, κάτι που έχει ως αποτέλεσμα την αποτελεσματικότερη αποθήκευσή του. Το γλυκογόνο που επιστρέφει στον οργανισμό φέρνει μαζί του και το νερό που έχει ανάγκη. Σε αυτό το σημείο, αν το άτομο απογοητευτεί γιατί ενώ τον πρώτο μήνα έχασε 4 κιλά, τον δεύτερο δεν έχασε τίποτα, και αρχίσει να τρώει «κανονικά» (δηλαδή τροφή με κανονικούς υδατάνθρακες), τότε η αποτελεσματικότητα που οργανισμού να αποθηκεύει γλυκογόνο λειτουργεί αντίστροφα, αφού αντί να αποθηκεύσει ο οργανισμός 500 γρ γλυκογόνο αποθηκεύει 600 ή ακόμα και 700 γρ με αποτέλεσμα τα κιλά στη ζυγαριά να αυξάνονται δραματικά, μέχρι να ξαναρυθμιστεί η αποθήκευση του γλυκογόνου στα φυσιολογικά επίπεδα, μετά από μερικές εβδομάδες.
Είναι υγιεινές οι πρωτεϊνικές δίαιτες;
Όχι. Η αυξημένη λήψη πρωτεϊνών και λιπαρών (που σχεδόν πάντα συνυπάρχουν) κάνουν τις δίαιτες αυτές εξαιρετικά ανθυγιεινές. Υπάρχει κατακραυγή από πολλούς οργανισμούς διατροφής και ιατρικής παγκοσμίως, όπως:
- Αμερικάνικη Καρδιολογική Εταιρεία: «δεν συνιστά τις πρωτεϊνικές δίαιτες» γιατί «συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο στεφανιαίας νόσου»
- Αμερικάνικη Διαβητολογική Εταιρεία
- Εθνικό Συμβούλιο Υγείας της Σουηδίας
- Καρδιολογική Εταιρία του Καναδά
- Συμβούλιο Καρδιάς και Εγκεφαλικού (Καναδάς)
- Αμερικάνικη Εταιρία Οικογενειών Ιατρών
- Αμερικάνικη Διαιτητική Ένωση
- Καρδιολογική Εταιρεία της Αυστραλίας
- Βρετανική Υπηρεσία Τροφίμων
Γενικά, υπάρχουν επιστημονικά δεδομένα που στηρίζουν ότι οι πρωτεϊνικές δίαιτες βλάπτουν με τους εξής τρόπους:
- Νεφρά: Η αυξημένη πρόσληψη πρωτεϊνών εντείνει την λειτουργία των νεφρών, κάνοντάς τα επιδεκτικά σε παθήσεις
- Υψηλή χοληστερίνη: Οι πρωτεϊνικές δίαιτες αυξάνουν τη χοληστερίνη, η οποία είναι σημαντικός παράγοντας κινδύνου εμφάνισης παθήσεων της καρδιάς, του εγκεφαλικού και του καρκίνου
- Αύξηση πιθανότητας εμφάνισης οστεοπόρωσης
- Αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης πέτρας στα νεφρά αλλά και προβλημάτων στη χολή